توصیه‌های وین در مورد بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت
مقدمه
پیشرفت‌های اخیر در پروژه بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت، تغییر سیاست های سلامتی و تغییرات و اصلاحات مراقبت‌های سلامتی در اروپا باعث احساس نیاز به بازبینی چارچوب پایه‌ای این طرح گردید. گذر از طرح آزمایشی بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت (بر پایه چارچوب تعریف شده در اعلامیه بوداپست بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت) به شبکه‌ای وسیع‌تر که توسط شبکه‌های ملی و منطقه‌ای مورد حمایت می‌باشد و منشور Ljubljana در مورد اصلاح مراقبت‌های سلامتی، باعث ایجاد پیش‌زمینه برای ورود به مرحله جدید طرح بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت گردید.
منشور ljubljana در ماه ژوئن در سال 1996 مورد تصویب وزارت‌خانه‌های بهداشت، یا نمایندگان آن‌ها و اعضای منطقه اروپایی سازمان بهداشت جهانی قرار گرفت. این منشور اصلاح مراقبت‌های سلامتی در اروپا را مورد هدف قرار می‌دهد و حول این محور می‌باشد که مراقبت‌های سلامتی باید در درجه اول و از همه مهم‌تر منجر به سلامت بیشتر و سلامت بهتر و کیفیت بالاتر زندگی افراد گردد.
بیمارستان‌ها نقش محوری در سیستم مراقبت‌های سلامتی ایفا می‌کنند. بیمارستان ها بهعنوان مراکزی که در آن پزشکی مدرن انجام می‌شود، تحقیقات و آموزش صورت می‌گیرد و دانش و تجربه اندوخته می‌شود، می‌توانند بر رفتار حرفه‌ای دیگر موسسات و گروه‌های اجتماعی نیز تاثیرگذار باشند. بیمارستان‌ها، موسساتی هستند که در آن‌ها تعداد زیادی از مردم رفت و آمد دارند و آن‌ها می‌توانند به بخش عظیمی از مردم دسترسی داشته باشند. در برخی از کشورها سالیانه تا 20 درصد جمعیت بهعنوان بیمار در تماس با بیمارستان‌ها هستند بعلاوه تعداد بیشتری از افراد بهعنوان ملاقات کنندگان بیماران به بیمارستان ها مراجعه می نمایند. در برخی شهرها بیمارستان بزرگترین کارفرما است؛ 30000 بیمارستان در اروپا 3 درصد از کل نیروی کار اروپا را به خود اختصاص داده‌اند.
بیمارستان‌ها می‌توانند محیط‌های کاری خطرناکی باشند. این خطرات نه تنها شامل تماس با انواع سموم و مواد شیمیایی عفونی یا عوامل فیزیکی عفونی است بلکه شامل تنش و استرس ایجاد شده ناشی از فشار مربوط به طبیعت کار و سایرمسئولیت‌ها نیز می‌باشد.
بیمارستان‌ها، تولیدکننده مقادیر زیادی از زباله هستند. آن‌ها می‌توانند به کاهش آلودگی محیط زیست کمک کنند و بهعنوان مصرف کننده تعداد زیادی از محصولات، آن‌ها می‌توانند به محصولات سالم و ایمن محیط اطراف کمک نمایند. به‌طور سنتی بیمارستان‌ها طیف وسیعی از خدمات تشخیصی و درمانی شامل مداخلات طبی و جراحی را در پاسخ به بیماری‌های حاد یا مزمن ارایه می‌دهند. در نتیجه بیمارستان‌ها در درجه اول بر بیماری و مراقبت‌های درمانی متمرکز هستند و نه بر بهداشت و سلامت. امروزه بیمارستان‌ها توجه بیشتری به زندگی بیماران پیش و پس از بستری در بیمارستان دارند؛ آن‌ها توجه بیشتری به ارتباط خود با دیگر بخش‌های حیطه سلامت و جامعه بهعنوان یک مجموعه دارند. با این‌که بیمارستان‌ها فقط تا حدودی در ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها درگیر شده‌اند ولی پتانسیل زیادی در این زمینه دارند. آشنایی با این پتانسیل‌ها باعث ایده‌آل شدن استفاده از منابع می‌گردد و نه تنها آن‌ها را در جهت مراقبت‌های درمانی سوق می‌دهد بلکه در جهت سلامت به معنی واقعی آن نیز هدایت می‌کند.
افزایش نیاز و امکانات جدید درمانی و مراقبتی از یک سو و محدودیت‌های بودجه عمومی از سوی دیگر شرایطی را ایجاد می‌کند که طی آن تامین‌کنندگان مراقبت‌های سلامتی و بیمارستان‌ها بالاخص مجبورند از منابع موجود خود به نحو احسن استفاده کنند. همزمان، توسعه فن‌آوری پزشکی و اطلاعات، گزینه‌های ابتکاری جدیدی را پیش‌روی خدمات مراقبت‌های سلامتی قرار داده است. در نتیجه تغییرات آتی در بیمارستان بهعنوان یک سازمان در راه است و نیز تغییر در مسئولیت‌های بیمارستان در بخش مراقبت‌های سلامتی به زودی رخ خواهد داد. جهت‌گیری شفاف به سوی دست‌یابی به سلامت باید با توجه به خدماتی باشد که بیشتر با نیازهای مشتریان و مصرف کنندگان مطابقت دارد و از منابع به‌طور صحیح استفاده می‌کند.
توصیه‌های وین به نیازهای لازم جهت اصلاح مراقبت‌های سلامتی و نیازهای بیمارستان در راستای توجه بیشتر به امر سلامت می‌پردازد. این توصیه‌ها به اصول پایه‌ای و راهبردهای به‌کارگیری و مشارکت در شبکه بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت تقسیم می‌شوند.
اصول پایه‌ای
طبق چارچوب راهبردی سلامت برای همه، منشور ارتقای سلامت اتاوا، منشور اصلاح مراقبت‌های سلامتی Ljubljana و اعلامیه بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت بوداپست، یک بیمارستان ارتقا دهنده سلامت باید:
1. به ارتقای عزت نفس انسانی، تساوی حقوق و مسایل اخلاقی حرفه‌ای بپردازد (با توجه به تفاوت‌های موجود در نیازها، ارزش‌ها و فرهنگ‌های گوناگون جمعیتی)؛
2. نسبت به ارتقای کیفیت سلامت بیماران، کارکنان وخانواده‌هایشان، حفظ محیط زیست و آگاهی از پتانسیل تبدیل شدن به یک سازمان آموزشی آگاه باشد؛
3. به سلامت با رویکردی کلی‌نگر توجه داشته باشد نه تنها به خدمات درمانی صرف؛
4. به مرکزی برای تامین سلامت افراد تبدیل شود که به بهترین شکل ممکن به بیماران و خانواده هایشان توجه داشته و به تسهیل روند بهبودی و توانمندسازی بیماران می‌پردازد؛
5. از منابع به‌طور موثر و مقرون به‌صرفه استفاده نماید و منابع را درجهت ارتقای سلامت اختصاص دهد؛
6. تا حد امکان ارتباط نزدیکی با دیگر سطوح سیستم مراقبت‌های سلامتی و جامعه برقرار نماید.
راهبردهای به‌کارگیری
طرح بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت از طریق بیمارستان، فرصت‌هایی را در جهت توسعه چشم اندازها، اهداف و ساختارهای مرتبط با سلامت فراهم می‌آورد. این کار به خصوص به موارد زیر منجر می شود:
1. پرورش مشارکت و ایجاد تعهد توسط:
تقویت مشارکت در راستای فرآیندهای دست‌یابی به سلامت از طریق بیمارستان‌ها، شامل مشارکت فعال تمام گروه‌های حرفه‌ای و ایجاد هماهنگی با دیگر کارشناسان خارج از بیمارستان؛
تقویت نقش فعال و مشارکتی بیماران با توجه به پتانسیل سلامتی خاص آن‌ها، تقویت حقوق بیماران، ارتقای سلامت بیماران و ایجاد محیط‌های بیمارستانی ارتقا دهنده سلامت برای بیماران و خانواده‌هایشان؛
ایجاد شرایط کاری سالم برای تمام کارکنان بیمارستان از جمله کاهش خطرات بیمارستانی و نیز عوامل خطر روانی اجتماعی؛
تقویت تعهد مدیریت بیمارستان برای دست‌یابی به سلامت و بهداشت از جمله رعایت اصول سلامت در روندهای تصمیم گیری روزانه؛
2. ارتقای ارتباطات، اطلاعات و آموزش توسط:
ارتقای ارتباطات در فرهنگ بیمارستان به طوری که بیشتر به کیفیت زندگی کارکنان بیمارستان مرتبط باشد (شیوه‌های ارتباطی استفاده شده توسط کارکنان بیمارستان باید به تقویت همکاری بین حرفه‌ای و سازگاری متقابل بپردازد)؛
ارتقای ارتباطات بین کارکنان بیمارستان و بیماران با رعایت احترام و توجه به ارزش‌های
انسانی؛
تقویت ارایه و کیفیت اطلاعات، ارتباطات و برنامه‌های آموزشی و آموزش مهارت‌ها برای بیماران و خانواده‌هایشان؛
ادغام اصول بیمارستان های ارتقا دهنده سلامت با قوانین معمول بیمارستانی از طریق تدوین هویت سازمانی معمول در بیمارستان؛
ارتقای ارتباطات و همکاری بیمارستان با خدمات اجتماعی و سلامتی جامعه، ابتکارهایی مانند ارتقای سلامت بر پایه جامعه و گروه‌ها و سازمان‌های داوطلبانه و کمک در جهت ایده‌آل‌سازی ارتباط بین مسئولین و فعالان گوناگون در بخش مراقبت‌های سلامتی؛
تدوین سیستم‌های اطلاع‌رسانی که همچون اهداف خدماتی ارایه شده نتایج را نیز مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد؛
3. استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های توسعه سازمانی و مدیریت طرح:
جهت تغییر و بازآموزی قوانین فعلی بیمارستان و تبدیل بیمارستان به سازمانی آموزشی؛
جهت آموزش و تعلیم کارکنان در حوزه‌های مرتبط با ارتقای سلامت مانند آموزش، ارتباطات، مهارت‌های روانی اجتماعی و مدیریت؛
جهت تعلیم روسای طرح در مدیریت طرح و مهارت‌های ارتباطات؛
4. یادگیری از تجربیات:
باید تبادل تجربیات با به‌کارگیری طرح بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت در سطوح ملی و بین المللی ترویج داده شود تا بیمارستان‌های شرکت کننده بتوانند رویکردهای گوناگون حل مساله و مشکلات را بیاموزند؛
باید بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت خود را ملزم به تبادل نظر و ارتباط با بخش‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی نمایند.
مشارکت در شبکه بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت سازمان بهداشت جهانی
بیمارستان‌هایی که می‌خواهند عضو شبکه بیمارستان‌های ارتقا دهنده سلامت سازمان بهداشت جهانی باشند:
1. باید اصول اساسی و راهبردهای به کارگیری توصیه‌های وین را امضا نمایند؛
2. باید متعلق به شبکه ملی/ منطقه‌ای در کشوری باشند که چنین شبکه‌ای وجود دارد (بیمارستان‌های کشورهایی که چنین شبکه‌هایی ندارند باید مستقیما از موسسه هماهنگ‌کننده بین‌المللی درخواست نمایند)؛
3. باید با قوانین و برنامه های تثبیت شده در سطوح بین‌المللی و ملی/ منطقه‌ای توسط اعضای شبکه بین‌المللی، سازمان بهداشت جهانی و موسسه هماهنگ کننده بین‌المللی موافقت نمایند.
سه نوع عضویت وجود دارد:
اعضای شبکه‌های ملی / منطقه‌ای
اعضای منفرد از کشورهایی بدون شبکه ملی / منطقه‌ای
اعضای شبکه‌های زمینه‌ای .
